Nasz system prawny przyjął założenie, że osoby blisko spokrewnione ze zmarłym powinny coś po nim dostać, nawet jeśli zmarły miał na ten temat przed śmiercią inne zdanie.

Dlatego właśnie istnieje coś takiego jak zachowek.

Polega on na tym, że niektóre z osób, które byłyby spadkobiercami z mocy ustawy, lecz w testamencie zostały pominięte lub dostały mniej, mogą liczyć na część należnego spadku od innych osób, wzbogaconych na skutek działania spadkodawcy.

Mam mieszane uczucia wobec instytucji zachowku.

W idealnym świecie nie byłaby potrzebna.

Ale w przypadku spraw spadkowych widziałem zbyt wiele nadużyć osób dążących do położenia ręki na cudzym majątku, że raczej jest mi do zachowku bliżej niż dalej.

Liczenie zachowku nie zawsze jest proste. W pierwszej kolejności należy ustalić, że dana osoba rzeczywiście powołana byłaby do spadku, gdyby nie testament.

Zawsze taką osobą będzie małżonek i dzieci. Wnuki jedynie, gdy zabrakło dzieci. A rodzice, gdy nie ma zstępnych (dzieci, wnuków itd.).

Zachowek przysługuje w proporcjach do tego co spadkobierca uzyskałby na podstawie ustawy, generalnie na poziomie połowie udziału w spadku a wyjątkowo (w przypadku, gdy uprawnionym jest małoletni lub osoba trwale niezdolna do pracy) – 2/3 udziału spadkowego.

Przy obliczaniu zachowku nie zawsze decydujący jest stan majątku na dzień śmierci spadkodawcy.

Do majątku spadkowego dodaje się również wartości darowizn poczynionych przez spadkodawcę na rzecz osób będących spadkobiercami (lub nie będących – tutaj jednak istnieje ograniczenie czasowe, nie dolicza się darowizn starszych niż 10 lat przed śmiercią spadkodawcy).

O zależnościach darowizn i zachowków oraz jak w pewnych sytuacjach ominąć to zaliczenie piszę tutaj.

Zachowek stanowi uprawnienie osoby pominiętej w dziedziczeniu a nie obowiązek dochodzenia tych roszczeń. Spotkałem się z wieloma uprawnionymi, którzy odstępowali od żądania zachowku wychodząc z założenia, że wola zmarłego jest święta.

Są też sytuacji, gdy sam spadkodawca decyduje, kto nie powinien otrzymać zachowku.

Skuteczne wydziedziczenie skutkuje pozbawieniem prawa do zachowku.

Skuteczność wydziedziczenia można kwestionować przed sądem.

Żądanie zachowku kieruje się wobec osób, które uzyskały jakieś dobra majątkowe od spadkodawcy. Najczęściej są to po prostu spadkobiercy testamentowi.

Zachowku dochodzi się obliczając swoje roszczenie i wzywając zobowiązanych do zapłaty. Jeśli nie płacą konieczne jest skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego.