Darowizna a zachowek
Darowizna a zachowek
25 października 2023r.
Darowizny mieszkania od potencjalnych spadkodawców (np. od rodziców) są często spotykane.
Czy mają wpływ na późniejsze rozliczenia spadkowe? A jeśli tak to jaki?
Z artykułu dowiesz się:
- co to jest darowizna?
- czy darowiznę dolicza się do spadku?
- co to jest zachowek?
- czy darowiznę dolicza się do rozliczeń związanych z zachowkiem?
- jak uniknąć rozliczenia darowizny w zachowku?
Darowizna.
Darowizna to przekazanie bezpłatne określonych składników majątkowych na rzecz osób trzecich.
Jej najważniejszą cechą jest bezpłatność – czyli ktoś uzyskuje określoną rzecz bez konieczności zapłaty sumy pieniężnej lub innego świadczenia.
Pytania o darowiznę i jej wpływ na rozliczenia spadkowe są dosyć częste, bo ten wpływ rzeczywiście w pewnych sytuacjach istnieje.
Dużo jest również sporów sądowych pomiędzy krewnymi wynikających z darowizn dokonanych przed śmiercią spadkodawców.
Jeżeli na tym etapie masz jakieś wątpliwości, to:

Doliczenie darowizny do spadku.
Bywają sytuację, gdy darowiznę należy rozliczyć w spadku wraz z pozostałymi spadkobiercami.
Konieczność rozliczenia darowizny dokonanej przez spadkodawców powstaje w sytuacji, gdy:
- nie ma testamentu,
- rozliczenia dokonywane są w ramach dziedziczenia zstępnych (dzieci, wnuki itd.) lub małżonka zmarłego (chyba, że w umowie darowizny wprost zawarto oświadczenie, że inny spadkobierca też powinien się z tej darowizny rozliczyć),
- w umowie darowizny nie zapisano, że darowizna jest zwolniona od takiego zaliczenia.
W takim przypadku wartość darowizny (wg stanu na dzień jej dokonania a cen aktualnych) dolicza się do podlegającego podziałowi majątku spadkowego a osoba obdarowana zalicza wartość darowizny do przypadającego jej udziału (czyli uznaje się, że w tej części już otrzymała spadek).
Jeśli wartość darowizny przewyższa przypadający danej osobie udział nie ma ona obowiązku rozliczenia się z nadwyżki – wówczas przedmiot darowizny wyczerpuje przypadającą jej część spadku.
Konieczność rozliczenia darowizny może zostać wyłączona z woli samego spadkodawcy.
Jeśli w umowie darowizny zostanie zawarty zapis o wyłączeniu takiego rozliczenia, darowizna nie zostaje wliczona do majątku spadkowego a osoba obdarowana uczestniczy w podziale majątku tak jakby nic nie otrzymała od spadkodawcy.
Zachowek.
Zachowek to najprościej rzecz ujmując gwarancja uzyskania przez zstępnych (dzieci, wnuki itd.), małżonka oraz rodziców spadkodawcy części spadku nawet w sytuacji, gdy nie zostali powołani do spadku przez spadkodawcę lub zostali powołani w niewielkiej części.
Jeśli np. jesteś dzieckiem spadkodawcy, który przekazał w testamencie cały majątek innej osobie pomijając Ciebie całkowicie możesz domagać się od tej osoby zachowku, czyli określonej kwoty pieniężnej stanowiącej 2/3 (jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub jest małoletni) lub ½ (w każdym innym przypadku) wartości udziału spadkowego.
Jest to naturalnie dalekie uproszczenie, które ma pokazać sens zachowku.
Więcej o zachowku i sposobie jego ustalania piszę tutaj.
Darowizna nie zawsze oznacza bez kosztowe nabycie nieruchomości. Czasem konsekwencje finansowe darowizny pojawiają się dopiero po śmierci darczyńcy.
Uwzględnienie darowizny w zachowku.
Darowizny (zwłaszcza darowizny nieruchomości) mogą mieć wpływ również na wysokość przysługującego zachowku, lecz w nieco inny sposób aniżeli przy podziału spadku opisanym na wstępie.

Zasada ogólna wskazuje, że darowiznę nieruchomości zalicza się w poczet majątku spadkowego co oznacza, że osoba obdarowana może być zobowiązana do zapłaty na rzecz osób uprawnionych do zachowku.
Majątek spadkowy powiększa się o wartości darowizny (darowizn) a potem dzieląc go, jeśli okazuje się, że spadkobiercy nie otrzymali części spadku o wartości przysługującego im zachowku.
Wówczas mogą domagać się wyrównania od osób obdarowanych.
Nie zawsze musi być to równoznaczne z odpowiedzialnością osoby obdarowanej za całą kwotę zachowku.
Wolny od takiej odpowiedzialności jest obdarowany, który uzyskał darowiznę na 10 lat śmiercią spadkodawcy o ile nie jest spadkobiercą lub uprawnionym do zachowku.
Zachowek bez rozliczenia darowizny.
Zarówno w przypadku spadku jak i samego zachowku w określonych sytuacjach dochodzi do doliczenia wartości darowizny.
Oznacza to, że w przypadku przekazania nieruchomości pod innym tytułem prawnym (umowa sprzedaży czy też dożywocia) o obowiązku takiego rozliczenia nie może być mowy.
Jeśli wolą spadkodawcy jest przekazanie nieruchomości jednemu ze swoich bliskich bez konieczności późniejszego jej rozliczania warto rozważyć taką ścieżkę postępowania.
O tym czym jest umowa sprzedaży wie każdy.
Umowa dożywocia natomiast oznacza przeniesienia własności nieruchomości w zamian za dożywotnie utrzymanie mogące przyjąć różne postacie.
O umowie dożywocia szczegółowo pisałem tutaj. Pozwala ona nie tylko uniknąć kłopotliwych rozliczeń po śmierci darczyńcy, ale może chronić również (w pewnym zakresie) przed egzekucją z nieruchomości lub skargą pauliańską.
Checklista
- dokonane przed śmiercią spadkodawcy darowizny często podlegają zaliczeniu na majątek spadkowy zarówno przy dziedziczeniu jak i zachowku
- skutki finansowe darowizn od osób najbliższych często powstają dopiero po śmierci darczyńcy
- umowa dożywocia często jest receptą na ewentualne żądania innych spadkobierców lub uprawnionych do zachowku
Zobacz też:
Umowa dożywocia często jest świetnym sposobem na zabezpieczenie przed zachowkiem, egzekucją lub skargą pauliańską.
Nabycie nieruchomości nastąpić może w oparciu o różne zdarzenia prawne i nie zawsze potrzebna jest…
Zachowek to inaczej uzyskanie pieniędzy z tytułu spadku przez osoby pominięte lub ograniczone w dziedziczeniu.
Poznaj mnie lepiej
Bartłomiej Owczarek, Adwokat
Jako Adwokat w ramach swojej kancelarii świadczę pomoc prawną zarówno wobec osób prywatnych jak i podmiotów gospodarczych małych (np. AleBrowar Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), średnich (np. Oltrans Olgierd Hewelt) i dużych (Orange Polska Spółka Akcyjna).
There are no comments